TEN MEMORABLE DAYS IN THRIPURA STATE

 2018 നവംബർ മാസത്തിൽ ത്രിപുര സന്ദർശിക്കാൻ എനിക്ക് സുവർണ്ണാവസരം ലഭിച്ചു. അഗർത്തല സന്ദർശിക്കാൻ NRRDA യിൽ നിന്ന് ഉത്തരവ് ലഭിച്ചതിൽ ഞാൻ വളരെ സന്തോഷിച്ചു. എല്ലാ കേരളീയരുടെയും മനസ്സിൽ എപ്പോഴും ത്രിപുരയുണ്ട്. 1957-ൽ ലോകത്തിലെ ആദ്യത്തെ തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് മന്ത്രിസഭ കേരളത്തിലായിരുന്നു. അതിനുശേഷം കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് പാർട്ടിയും കോൺഗ്രസ് പാർട്ടിയും മാറിമാറി കേരളം ഭരിച്ചു. കഴിഞ്ഞ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് വരെ കമ്മ്യൂണിസ്റ്റുകൾ ഭരിച്ച മറ്റ് സംസ്ഥാനങ്ങൾ പശ്ചിമ ബംഗാളും ത്രിപുരയുമായിരുന്നു. കമ്മ്യൂണിസ്റ്റുകളുടെ ദീർഘകാല ഭരണത്തിൻ കീഴിൽ സംസ്ഥാനം കൈവരിച്ച പുരോഗതി കാണാൻ ഞാൻ ആഗ്രഹിച്ചതിന്റെ ഒരു കാരണം ഇതാണ്. 

ത്രിപുര എന്നത് അസം, മണിപ്പൂർ, നാഗാലാൻഡ്, അരുണാചൽപ്രദേശ്, മേഘാലയ, മിസോറം എന്നീ ഏഴ് സിസ്റ്റർമാരിൽ ഒന്നാണ് . സ്പൈസ് ജെറ്റ്, ഇൻഡിഗോ, എയർ ഇന്ത്യ തുടങ്ങിയ വിമാനക്കമ്പനികൾ കൊൽക്കൊത്തയിൽ നിന്നും ഡൽഹിയിൽ നിന്നും അഗർത്തലയിലേക്ക് വിമാന സർവീസുകൾ നടത്തുന്നു. കൊച്ചിയിൽ നിന്ന് കൊൽക്കൊത്ത വഴിയാണ് ഞാൻ അഗർത്തലയിലെത്തിയത്. ത്രിപുരയിൽ 8 ജില്ലകളുണ്ട്. ഷെഡ്യൂൾ പ്രകാരം എനിക്ക് പശ്ചിമ ത്രിപുര ജില്ലയും സിപാഹിജാൽ ജില്ലയും പരിശോധിക്കേണ്ടി യിരുന്നു  . പശ്ചിമ ത്രിപുര ജില്ലയിലെ ത്രിപുരയുടെ തലസ്ഥാനമാണ് അഗർത്തല.

ഈ സംസ്ഥാനത്തിന്റെ ഒരു പ്രധാന സവിശേഷത, മൂന്ന് വശങ്ങളിൽ ബംഗ്ലാദേശും മറുവശത്ത് അസം സംസ്ഥാനവും കൊണ്ട് ചുറ്റപ്പെട്ടിരിക്കുന്നതിനാൽ ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും ദുർബലമായ സംസ്ഥാനമാണിത്. ത്രിപുരയിലെ ഉദയ്പൂർ ജില്ലയിലെ ത്രിപുര സുന്ദരി ക്ഷേത്രത്തിൽ നിന്നാണ് ത്രിപുര എന്ന പേര് വന്നത്. ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണകാലത്ത് ഇത് ഒരു ചെറിയ രാജ്യമായിരുന്നു. 1949 ൽ ത്രിപുര മഹാറാണി രാജ്യം ഇന്ത്യയുടെ യൂണിയനുമായി ലയിപ്പിച്ചു. 1949 മുതൽ കിഴക്കൻ പാകിസ്ഥാനിൽ മതപരമായ പീഡന പ്രശ്നങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ബംഗ്ലാദേശിൽ നിന്ന് (പിന്നീട് കിഴക്കൻ പാകിസ്ഥാൻ) ഹിന്ദുക്കളുടെ സ്ഥിരമായ കുടിയേറ്റം ഉണ്ടായിരുന്നു. അവിടെ കിഴക്കൻ പാക്കിസ്ഥാനിൽ മുസ്ലീങ്ങൾ ത്രിപുരയിലേക്ക് ഹിന്ദുക്കളുടെ കുടിയേറ്റത്തിന്  ശ്രമിച്ചു എന്നത്വാ vaസ്തവമാണ്. 1971 ൽ ബംഗ്ലാദേശ് വിമോചന യുദ്ധത്തിൽ ഇത് പതിന്മടങ്ങ് വർദ്ധിച്ചു       . പാകിസ്ഥാൻ മൂന്ന് തവണ ത്രിപുരയെ ആക്രമിച്ചു. സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന് മുമ്പ് ത്രിപുരയിലെ ഭൂരിഭാഗം ജനങ്ങളും ഗോത്രവർഗക്കാരായിരുന്നു. എന്നാൽ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനുശേഷം അത് ഗണ്യമായി മാറി. ബംഗ്ലാദേശിൽ നിന്നുള്ള ബംഗാളി ഹിന്ദു ജനസംഖ്യ സംസ്ഥാനത്തേക്ക് അതിക്രമിച്ചു കയറി, അത് ഒടുവിൽ സംസ്ഥാന o നിയന്ത്രിച്ചു. ഇത് പ്രാദേശിക   ഗോത്രവർഗ്ഗക്കാരും       കുടിയേറ്റ ബംഗാളികളും തമ്മിലുള്ള തുടർച്ചയായ സംഘർഷത്തിന് വഴിയൊരുക്കി. കാലക്രമേണ ആദിവാസികൾ ന്യൂനപക്ഷമായി.  

255 ബംഗാളികളെ ആദിവാസികൾ കൊലപ്പെടുത്തിയ ഈ സംഘർഷത്തിന്റെ ഫലമായാണ് മണ്ഡി കൂട്ടക്കൊല ഉണ്ടായത്. അതിനുശേഷം ഇന്ത്യ സൈന്യത്തെ വിന്യസിച്ചു, ഇത് ഈ പോരാട്ടങ്ങളെ വലിയ തോതിൽ അടിച്ചമർത്തി. ആദിവാസികൾക്കുവേണ്ടി പോരാടുന്ന എൻ‌എൽ‌എഫ്‌ടി (നാഷണൽ ലിബറേഷൻ ഫ്രണ്ട് ഓഫ് ത്രിപുര, എ‌ടി‌ടി‌എഫ് മുതലായവ) പോലുള്ള ഗ്രൂപ്പുകൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. 1958 ൽ ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റ് ഇന്ത്യയിൽ ആദ്യമായി സായുധ സേന പ്രത്യേക അധികാര നിയമം നടപ്പിലാക്കി.

 ത്രിപുര സംസ്ഥാനവുമായി ബംഗ്ലാദേശിന് 870 കിലോമീറ്റർ അതിർത്തിയുണ്ട് എന്നത് അതിശയകരമാണ്. വാസ്തവത്തിൽ, ദരിദ്രരായ ആദിവാസികളിൽ നിന്ന് അവർക്ക് ലഭിച്ച വ്യക്തമായ സഹായം കൊണ്ടാണ് ബംഗ്ലാദേശ് വിമോചന യുദ്ധം വിജയിച്ചത്. നിർഭാഗ്യവശാൽ, ബംഗ്ലാദേശിലെ പുതിയ തലമുറയ്ക്ക് പാകിസ്ഥാനിൽ നിന്ന് എങ്ങനെ സ്വാതന്ത്ര്യം ലഭിച്ചുവെന്ന് അറിയില്ല എന്നത് സങ്കടകരമാണ്. പാകിസ്ഥാൻ     3 ദശലക്ഷത്തിലധികം ബംഗാളികളെ കൊന്നൊടുക്കിയതായി കരുതപ്പെടുന്നു. യുദ്ധസമയത്ത് ഏകദേശം 14 ലക്ഷം അഭയാർത്ഥികൾ ത്രിപുരയിൽ എത്തിയതായി കരുതപ്പെടുന്നു.

ബംഗ്ലാ വിമോചന യുദ്ധം

ബംഗ്ലാ ദേശ് വിമോചനത്തിന്റെ ചരിത്രം വളരെ രസകരവും അതേസമയം തന്നെ വളരെ ദുഃഖകരവുമാണ്. സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തരം പടിഞ്ഞാറൻ പാകിസ്ഥാൻ എല്ലാവിധത്തിലും കിഴക്കൻ പാകിസ്ഥാനെ നിയന്ത്രിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. അവർ ഈ രാജ്യത്തെ ഒരു കോളനിയായി കണക്കാക്കുകയായിരുന്നു. ബംഗ്ലാദേശികൾക്കിടയിൽ സംശയം ജനിപ്പിക്കുന്ന തരത്തിൽ ബംഗാളിയുടെ സ്ഥാനത്ത് ഉറുദു അടിച്ചേൽപ്പിക്കാൻ അവർ ശ്രമിച്ചു. 1970-ൽ നടന്ന തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ മിസ്റ്റർ മുജിബുർ റഹ്മാൻ (അവാമി ലീഗ് പാർട്ടി) വ്യക്തമായ ഭൂരിപക്ഷം നേടി വിജയിച്ചു. എന്നാൽ സൈന്യവും സുൽഫിക്കർ അലി ഭൂട്ടോയും മിസ്റ്റർ റഹ്മാന് അധികാരം നൽകാൻ തയ്യാറായില്ല. മുജിബുർ റഹ്മാന് അധികാരം നൽകുന്നതിനുപകരം സൈനിക മേധാവി മിസ്റ്റർ യഹ്യ ഖാൻ മറ്റൊരു കടുത്ത തീരുമാനമെടുത്തു, 1971 മാർച്ച് 25-ന് ഓപ്പറേഷൻ സെർച്ച് ലൈറ്റിന് ഉത്തരവിട്ടു  . ആ രാത്രിയിൽ സൈന്യം ആയിരക്കണക്കിന് ആളുകളെ, പ്രത്യേകിച്ച് ധാക്ക സർവകലാശാലയിലെ പ്രൊഫസർമാരെയും അധ്യാപകരെയും വിദ്യാർത്ഥികളെയും കൊന്നൊടുക്കി. ഇത് ഒടുവിൽ ഒരു വംശഹത്യയായി മാറി.

ആന്റണി മസകാന്തറസ് എന്ന പത്രപ്രവർത്തകനാണ് ഈ കൊലപാതകങ്ങളെ ലോകത്തിന് മുന്നിൽ കൊണ്ടുവന്നത്. ഈ വിമോചന യുദ്ധം ഇന്ത്യ-പാകിസ്ഥാൻ യുദ്ധത്തിലും ഒടുവിൽ ബംഗാളിന്റെ വിമോചനത്തിലും കലാശിച്ചു .

പിഡബ്ല്യുഡി സൂപ്രണ്ടിംഗ് എഞ്ചിനീയറുടെ കഥ

എന്റെ പരിശോധനകളിൽ എന്നോടൊപ്പം ഉണ്ടായിരുന്ന സൂപ്രണ്ടിംഗ് എഞ്ചിനീയർ, ബംഗ്ലാദേശിലെ തന്റെ ഗ്രാമം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഇന്ത്യൻ അതിർത്തിയിലേക്കുള്ള ഒരു സന്ദർശന വേളയിൽ തന്റെ ഹൃദയഭേദകമായ കഥ എന്നോട് പറഞ്ഞു. ഓപ്പറേഷൻ സെർച്ച് ലൈറ്റ് തെളിയുമ്പോൾ അവൻ വളരെ ചെറുപ്പമായിരുന്നു, എട്ടാം ക്ലാസിൽ പഠിക്കുകയായിരുന്നു. ഒരു ദിവസം സൈന്യം റസ്ഗറിന്റെ (പാകിസ്ഥാനെ പിന്തുണയ്ക്കുന്ന ആ ബിഹാറി മുസ്ലീങ്ങൾ) സഹായത്തോടെ അവന്റെ ഗ്രാമത്തിലേക്ക് വന്നു . അവർ അവന്റെ അമ്മയെയും അച്ഛനെയും സഹോദരിയെയും കൂട്ടി ഒരു പ്രകോപനവുമില്ലാതെ തൽക്ഷണം വെടിവച്ചു. അന്ന് 12 വയസ്സുള്ള എന്റെ സുഹൃത്ത് ഓടി സമീപത്തുള്ള കനാലിൽ ഒളിച്ചിരുന്നു. ശരിക്കും ഹൃദയഭേദകമായ ഈ കൂട്ടക്കൊല അദ്ദേഹത്തിന് കാണാൻ കഴിഞ്ഞു. അദ്ദേഹം ഒരു റഫ്യൂജിയായി ത്രിപുരയിൽ എത്തി, ഇപ്പോൾ ത്രിപുര സംസ്ഥാനത്തെ ഏറ്റവും ഉയർന്ന സർക്കാർ തസ്തികകളിൽ ഒന്നായ സൂപ്രണ്ടിംഗ് എഞ്ചിനീയറായി (പിഡബ്ല്യുഡി) ജോലി ചെയ്യുന്നു. ആ ദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹം എന്നോട് വിവരിച്ചത് എന്റെ കണ്ണുകൾ ഈറനണിഞ്ഞു. 

മണിക് സർക്കാറിന്റെ വീട് : 1998 മുതൽ 2018 വരെ ത്രിപുരയിലെ കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് മുഖ്യമന്ത്രിയായിരുന്നു മണിക് സർക്കാർ. അദ്ദേഹം സത്യസന്ധനും ഒരു തരി അഴിമതിയും കൂടാതെ പ്രവർത്തിച്ചതുമായ മുഖ്യമന്ത്രി . ത്രിപുരയിലെ ദിവസങ്ങളിൽ എന്നെ അനുഗമിച്ച എൻ‌ബി‌സി‌സി എഞ്ചിനീയർക്ക് അദ്ദേഹവുമായി വളരെ നല്ല ഓർമ്മകളുണ്ടായിരുന്നു. മുഖ്യമന്ത്രിയുമായുള്ള കൂടിക്കാഴ്ചകൾ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വീട്ടിൽ നടന്നത്അദ്ദേഹം വിവരിച്ചു. എന്റെ പത്ത് ദിവസത്തെ താമസത്തിനിടയിൽ ഞാൻ മണിക്സർക്കറിന്റെ വീടിന് മുന്നിൽ പ്രഭാത സവാരി നടത്താറുണ്ടായിരുന്നു.

ലേഖകൻ ബോട്ട്സാമിക്ക് ഭക്ഷണം നൽകുന്നു  : ത്രിപുര സുന്ദരി ക്ഷേത്രത്തിന് മുന്നിലുള്ള കമലസാഗർ തടാകത്തിലെ 

ആമ

തൃപ്പുരയിലെ എസ് ടേറ്റ് മ്യൂസിയം : എന്റെ അവസാന ദിവസം ഞാൻ തൃപ്പുരയിലെ സ്റ്റേറ്റ് മ്യൂസിയം കാണാൻ പോയി. ഇപ്പോൾ അത് മാണിക്യ രാജവംശത്തിന്റെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള ഉജ്ജയന്ത കൊട്ടാരത്തിലാണ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത് . ഇപ്പോൾ തൃപ്പുര സർക്കാർ കൊട്ടാരം വാങ്ങി ദേശീയ മ്യൂസിയമാക്കി മാറ്റി. 100 അടി ഉയരമുള്ള കൊടിമരത്തിൽ ഇന്ത്യൻ പതാക പാറിക്കുന്നത് കൊട്ടാരത്തിന് മുന്നിൽ ഒരു പ്രത്യേകതയാണ്.

ബംഗാൾ ദേശ്- ഇന്ത്യ പതാക താഴ്ത്തൽ ചടങ്ങ് : ബംഗ്ലാദേശിനും ഇന്ത്യയ്ക്കും ഇടയിലുള്ള അഗർത്തല അതിർത്തിയിൽ എല്ലാ ദിവസവും പതാക താഴ്ത്തൽ ചടങ്ങ് നടക്കുന്നുണ്ട്. നഗരത്തിൽ നിന്ന് ഏകദേശം 5 കിലോമീറ്റർ അകലെയാണ് ഈ അതിർത്തി. വർഷങ്ങൾക്ക് മുമ്പ് ഞാൻ ഇന്ത്യയ്ക്കും പാകിസ്ഥാനും ഇടയിൽ സന്ദർശിച്ചപ്പോൾ വാഗ അതിർത്തിയിൽ ഇതേ പതാക താഴ്ത്തൽ സന്ദർശിച്ചത്  ഇത്തരുണത്തിൽ ഞാൻ ഓർമ്മിച്ചു. ഒരു വൈകുന്നേരം സന്ദർശിക്കാമെന്ന് എന്റെ സുഹൃത്തിനോട് പറഞ്ഞു. ഇത് ചെയ്യുന്നത് ബിഎസ്എഫ് ഓഫ് ഇന്ത്യയും ബിജിബി ഓഫ് ബംഗ്ലാദേശുമാണ്.

 മുൻനിശ്ചയപ്രകാരം     വൈകുന്നേരം ഞങ്ങൾ അതിർത്തിയിലേക്ക് പോയി. അവിടെ ഒരു ചെറിയ ജനക്കൂട്ടം തടിച്ചുകൂടിയിരുന്നു, അവിടെ ഞാൻ ഒരു മലയാളി കുടുംബത്തെയും കണ്ടു. ബി.എസ്.എഫിൽ ജോലി ചെയ്യുന്ന മകനോടൊപ്പം കുറച്ച് ദിവസം ചെലവഴിക്കാൻ വന്നതാണ് അവർ.

പതാക താഴ്ത്തൽ ചടങ്ങിൽ  

ഉദയ്പൂരിലെ    ത്രിപുരസുന്ദരി  ക്ഷേത്രം : പടിഞ്ഞാറൻ തൃപുരയിലെ പരിശോധന പൂർത്തിയായ ശേഷം ഞാൻ ഒരു ദിവസം വിശ്രമിക്കുകയും ഉദയ്പൂരിലെ തൃപുര സുന്ദരി ക്ഷേത്രം കാണാൻ പോകുകയും ചെയ്തു. ഞാൻ ഇതിനകം എഴുതിയതുപോലെ, സംസ്ഥാനത്തിന്റെ പേര് ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ നിന്നാണ് ഉരുത്തിരിഞ്ഞത്.  യുവ എഞ്ചിനീയർ ശ്രീ. പാർഥിപ് ചക്രവതി  എന്റെ കൂടെ ഉണ്ടായിരുന്നു. അദ്ദേഹം വളരെ  മാന്യനായ മനുഷ്യനായിരുന്നു. വാസ്തവത്തിൽ, തൃപുര പിഡബ്ല്യുഡിയിൽ നിന്ന് കോൾ ലഭിക്കുമ്പോൾ അദ്ദേഹം അഹമ്മദാബാദിലെ ഒരു മൾട്ടി നാഷണൽ കമ്പനിയിൽ ജോലി ചെയ്യുകയായിരുന്നു. കേരളത്തിന്റെ അവസ്ഥയിലും മലയാളികളുടെ സംസ്കാരത്തിലും തനിക്ക് വളരെയധികം മതിപ്പുണ്ടെന്ന് അദ്ദേഹം എന്നോട് പറഞ്ഞു. കേരളത്തിലെ ന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ ഏകദേശം 48% (28% മുസ്ലീങ്ങളും 20% ക്രിസ്ത്യാനികളും) ആണെങ്കിലും ഇപ്പോൾ എല്ലാവരും വളരെ സൗഹാർദ്ദപരമായി ജീവിക്കുന്നു. ഇതിന് പ്രധാന കാരണം പൊതുവായ വസ്ത്രധാരണവും പൊതുവായ ഭാഷകളും പൊതുവായ ഭക്ഷണ സംസ്കാരവുമാണ്. എല്ലാ മലയാളികളും ഒരേ ഭക്ഷണം, ഒരേ ഭാഷ, ഒരേ വസ്ത്രം, ഒരുമിച്ച് ജീവിക്കുന്നവർ. വ്യത്യാസമില്ല, കേരളീയരുടെ മതേതര ഘടനയ്ക്ക് ഇതുവരെ ഒരു പ്രശ്‌നവും സൃഷ്ടിക്കാൻ മതത്തിന് കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല. ഇവ ഇപ്പോൾ മാറാൻ തുടങ്ങിയിരിക്കുന്നു എന്നത് ഒരു വാസ്തവമാണ്.

 അഗർത്തലയിൽ നിന്ന് 52 ​​കിലോമീറ്റർ അകലെയാണ് ഉദയ്പൂർ. ത്രിപുരയിലെ മൂന്നാമത്തെ വലിയ നഗരമാണിത്, സാക്ഷരത 84% ആണ്. മാണിക്യ രാജവംശത്തിന്റെ കാലത്ത് ഉദയ്പൂർ തലസ്ഥാനമായിരുന്ന ത്രിപുരയുടെ തടാക നഗരം എന്നും ഇത് അറിയപ്പെടുന്നു.

ദുർഗാദേവിയുടെ 51 ശക്തിപീഠങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് ത്രിപുര സുന്ദരി ക്ഷേത്രം. 1501 ൽ മാണിക്യ രാജവംശത്തിലെ രാജാവാണ് ഈ ക്ഷേത്രം നിർമ്മിച്ചത്. സതീദേവിയുടെ വിരൽ വീണത് ഈ സ്ഥലത്താണെന്ന് പറയപ്പെടുന്നു. സ്വപ്നത്തിൽ രാജാവിനോട് ദേവി ഈ സ്ഥലത്തെ വിഷ്ണു ക്ഷേത്രം ദേവി ക്ഷേത്രമാക്കി മാറ്റാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു, രാജാവ് അത് നടത്തി. 2019 വരെ ക്ഷേത്രത്തിൽ മൃഗബലി നടന്നിരുന്നു, അത് ഇപ്പോൾ നിരോധിച്ചിരുന്നു. മൃഗബലി നടന്ന സ്ഥലം എനിക്ക് കാണാൻ സാധിച്ചു

botsami ആമ 

ക്ഷേത്രത്തിനടുത്തായി ഒരു തടാകമുണ്ട്, അത് കല്യാണസാഗർ എന്നറിയപ്പെടുന്നു. ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ ആഫ്രിക്കയിൽ നിന്ന് കൊണ്ടുവന്ന ബോട്സാമി ടോrട്ടോയിസുകളുണ്ട്. ഇവയ്ക്ക് ഭക്ഷണം നൽകാൻ ഞാൻ ശ്രമിച്ചു. ലോകത്തിന്റെ മറ്റ് ഭാഗങ്ങളിൽ ഈ ആമകൾ ഏതാണ്ട് വംശനാശം സംഭവിച്ചു.  ആമകൾക്കുള്ള ഭക്ഷണം നൽകാനായി ചില സ്ത്രീകൾ തടാകത്തിനു പുറത്ത് ഇരിപ്പുണ്ട്. അവരിൽനിന്ന് വാങ്ങിച്ച ഭക്ഷണമാണ് ഞാൻ ആമകൾക്ക് നൽകിയത്.

ബംഗ്ലാദേശ് ഇന്ത്യ മാർക്കറ്റ് ) അതിർത്തിയിലാണ് ഇത്തരത്തിലുള്ള വിപണികൾ ഉള്ളത്, രണ്ട് രാജ്യങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള ബന്ധം മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനാണ് ഈ വിപണികൾ ആരംഭിച്ചത്. ബംഗ്ലാദേശികൾക്ക്ഇവിടെനിന്ന്      ഇന്ത്യൻ ഉൽപ്പന്നങ്ങൾ വാങ്ങാം. ഇന്ത്യക്കാർക്ക് ഈ വിപണികളിൽ നിന്ന് ബംഗ്ലാ ദേശി ഉൽപ്പന്നങ്ങൾ വാങ്ങാം. പലപ്പോഴും ഞങ്ങളുടെ സന്ദർശനം     ബംഗ്ലാദേശി  അതിർത്തിവരെ    എത്തിയിരുന്നു. അങ്ങനെയാണ് മലയാളിയായ ഒരു ബിഎസ്എഫ് ജവാനെ കണ്ടthu. ബംഗ്ലാദേശ് ത്രിപുര അതിർത്തി വളരെ നിർണായകമാണ്.

                                 ഒരു സ്ഥലത്ത് പരിശോധന നടത്തുമ്പോൾ: തൃപുര പടിഞ്ഞാറ് ഭാഗത്ത് ഉച്ചഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നു.

ഞാൻ പത്ത് ദിവസം ത്രിപുരയിൽ താമസിച്ചു. തീവ്രവാദ പ്രവർത്തനങ്ങൾ പോലുള്ള നിരവധി പ്രശ്‌നങ്ങൾ മുൻകാലങ്ങളിൽ ത്രിപുര സംസ്ഥാനത്തുണ്ടായിരുന്നു.

എന്നാൽ ഇപ്പോൾ നിലവിലില്ല.

 ത്രിപുരവെസ്റ്റ്, സെപാഹ്‌ജല എന്നീ രണ്ട് ജില്ലകളിലൂടെ ഞാൻ സഞ്ചരിച്ചു.

ത്രിപുരയിലേക്കുള്ള സന്ദർശനം അതിമനോഹരമായിരുന്നു. 

ഞാൻ പരമ്പരാഗത ഭക്ഷണം കഴിച്ചു, നല്ലൊരു ഹോട്ടലിൽ താമസിച്ചു. എഞ്ചിനീയർമാർ വളരെ സഹകരണത്തോടെയാണ് സംസാരിച്ചത്. അവർ എന്റെ സന്ദർശനം അവിസ്മരണീയമാക്കി.